Aşurbəyovlar malikanəsi Bakıda, Qoqol küçəsi, 28-də yerləşir. Bina 1904-cü ildə milyonçu Teymurbəy Aşurbəyovun sifarişi ilə memar İ.V.Qoslavski tərəfindən layihələndirilib.
[Şamil Fətullayev. Bakının memarlıq ensiklopediyası. Bakı-2013]
Bu ev Teymurbəy tərəfindən oğlu Balabəyə toy hədiyyəsi kimi tikilib. Teymurbəy Tiflis səfərlərinin birində xalça və əntiq əşyaların satışı ilə məşğul olan Sultanovlar ailəsinin qızı İsmət xanımı görür. Teymurbəy qızı bəyənir və onu oğlu Balabəy üçün istəyir. Tiflisə oxumağa göndərilən Balabəy burada İsmət xanımla tanış olur və onu bəyənir. Teymurbəy isə gələcək gəlini üçün malikanə inşa etdirir.
Təhsilini tamamlayan və Bakıya dönən Balabəy evin divarlarını naxışla bəzəməyi əmr edir. Rəsmlərin bir hissəsi bu günə qədər gəlib çatmışdır. Binanın fasadında isə “T. A. A.” (Teymur bəy və Aslan bəy Aşurbəyovlar) tuğrası həkk olunub. [Bakının memarlıq incisi: Aşurbəyovlar malikanəsi. Zaman.- 2013.- 30 oktyabr.- S.7.]
Malikanədə ailənin bütün üzvləri yaşayırdı. Binanın birinci mərtəbəsində ailəyə məxsus kontor, eləcə də bir gürcü həkimin və onun həyat yoldaşı şahzadə Dadianinin mənzili yerləşirdi. İkinci mərtəbədə, 12 otaqlı mənzildə Balabəy və İsmət xanım yaşayırdılar. Onların qızı tarixçi Sara xanım Aşurbəyova məhz bu evdə dünyaya göz açıb. Binanın üçüncü mərtəbəsində isə ailə başçısı Teymurbəy xanımı və böyük oğlu Əlibəylə birgə yaşayıblar.
Aşurbəyovların evində təşkil olunan məclislərdə şəhərin bir çox ziyalıları toplaşardı. Sara xanımın xatirələrinə görə, o dövrün milyonçuları Tağıyev, Əsədullayev, Şibayev, Səlimov övladları ilə tez-tez evin qonağı olardılar. [https://azerhistory.com/?p=5180]
Qanlı mart hadisələri zamanı Aşurbəyovlar Sabunçuda gizləniblər. Bu zaman Balabəyin qızlarının müəllimi fransız madmuazel Qreylo ailəyə məxsus evi talandan xilas edib. O, binanın giriş qapısında Fransa bayrağı asmaqla və özünü fransız əsilzadəsi kimi təqdim etməklə Balabəyin mənzilini və binanın bir çox hissəsini daşnaklardan qoruya bilib. Lakin qarətçilər binanın arxa tərəfindən Əlibəyin mənzilinə daxil olub bəzi əşyaları aparmışlar, apara bilmədiklərini isə sındırıb dağıtmışlar. Yalnız 1918-ci ilin sentyabr ayında AXC hökumətinin qərarından sonra Aşurbəyovlar öz malikanələrinə yenidən qovuşublar. [http://sara-ashurbeyli.info/article.php?num_a=190]
Sovet dövründə Aşurbəyovların mülkü müsadirə edilib. Bina bir neçə mənzilə bölünüb və bu günə kimi də yaşayış evi kimi istifadə olunur.
Aşurbəyovların mülkü ölkə əhəmiyyətli abidə hesab edilir.
[URIS id=72022]
