Bilgəh qalası Abşeronda - Bilgəh qəsəbəsində yerləşir.
Qalanın kitabəsinin dövrümüzə qədər çatmadığı səbəbindən abidənin dəqiq inşa tarixi məlum deyil. Quruluşuna görə, XIII-XIV əsrlərdə Şirvanşahlar dövrünə aid edilir. Lakin bəzi tədqiqatçılar qalanın hətta XI-XII əsrlərdə inşa edildiyini ehtimal edirlər.
El arasında abidə “Tonqal qalası” kimi tanınır. Buna səbəb isə müşahidə qalasının uzun müddət mayak kimi istifadə olunmasıdır. Vaxtilə gəmilərin gecə saatlarında sahili tapması, yolu azmaması üçün qalanın üzərində məşəl yandırılırmış. Digər bir versiyaya görə, tonqal düşmən hücumları zamanı Bilgəh qalasından digər Abşeron qalalarına və Bakı qalasına məlumat ötürmək məqsədilə istifadə olunub. Gündüz vaxtı isə məlumat tüstü ilə ötürülürmüş. [https://www.youtube.com/watch?v=H_gZxcSnwRU]
Qala dairəvi formadadır və ağ daşdan tikilib. Abidənin vaxtilə üç mərtəbəsi, geniş zirzəmisi, yanında şirin su quyusu və gizli tunelinin olduğu ehtimal edilir. Tunellər su quyusundan başlayıb və abidəni digər istehkamlarla bağlayıb. Hazırda bu su quyusu dağılıb. Qalanın isə bir hissəsi günümüzə qədər gəlib çatıb. Qalanın sol tərəfi dəniz istiqamətində olduğu üçün ağarıb, sağ tərəfi isə uçub. [https://az.trend.az/azerbaijan/culture/2812189.html]
Bilgəh kəndində üç dairəvi qala mövcud olub. Memar Şamil Fətullayevin sözlərinə gorə, digər iki qalanın qalıqları hələ 1950-ci illərdə mövcud olub. Lakin sonradan abidələrin yerində yeni binalar ucaldılıb. [Фатуллаев-Фигаров Ш.С. Зодчество Апшерона. Баку-2013]
Hazırda abidə şəxsi bağ evləri olan ərazidə yerləşir. Bina ölkə əhəmiyyətli abidələr siyahısına daxildir.
[URIS id=103742]
