Dairəvi Mərdəkan qalası Mərdəkan qəsəbəsinin qərb hissəsində yerləşir.
Yerli əhali, həmçinin bu qalanı “Şıx qalası” (Şeyxin qalası) adlandırır. Tikilinin bu cür adlandırılması bu ərazinin orta əsrlərdə Şeyx Əbu Səid Əbubəkrə məxsus olması ilə izah edilir. [https://az.trend.az/azerbaijan/culture/2897685.html]
Qala qapısının üst hissəsində dördbucaqlı daş lövhənin üzərində ərəb dilində yazılmış üç
kitabə var. Birinci yazının məzmunundan məlum olur ki, qala Şirvanşah I Fərruxzadın (1204) dövründə tikilmişdir. İkinci yazıda qalanın sahibi olan sipehsalar (orta əsrlərdə ordunun ali baş komandanı) İshak bin Kakulinin adı qeyd edilir. Həmin yazıda qalanın inşa tarixi hicri 600-cü il (1204) göstərilir. Üçüncü yazıda qalanın memarı, Məsud oğlu Əbd-əl-Məcidin adı göstərilir. [Azərbaycan tarixi memarlıq abidələri. Bakı-2008] [Сысоев В.М. Краткий путеводитель по древностям города Баку-1925]
Dairəvi qala üç mərtəbədən ibarətdir, hündürlüyü isə 16 metr təşkil edir. Qala yerli əhəngdaşından hörülmüşdür. Mərtəbələr bir-birilə divarın içində qurulan pilləkənlə əlaqələnir. İki və üçüncü mərtəbələri işıqlandırmaq üçün pəncərələr var. [Мамед-заде К.М. Строительное искусство Азербайджана. Баку-1983] [Щеблыкин И.П. Памятники азербайджанского зодчества эпохи Низами (материалы). Баку-1943]
1950-ci illərədək abidənin yalnız bir qaladan ibarət olduğu güman edilirdi. Lakin aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində məlum olmuşdur ki, vaxtilə dairəvi qalanı hündürlüyü 5-7 metr olan divarlar əhatə edib. Hazırda bu divarlar qismən bərpa olunub. Hasarın tinlərində qüllələr, məhəccər və mazğallar yerləşir. [Azərbaycan tarixi memarlıq abidələri. Bakı-2008]
Qala 2001-ci ildə UNESCO Ehtiyat Siyahısına daxil edilib. Abidənin muzey kimi fəaliyyət göstərdiyi deyilsə də, hazırda tikili baxımsız vəziyyətdədir.
[URIS id=42891]
